Ustne przekazywanie tradycji było zawsze jednym z fundamentów naszej kultury. Dziś zatopieni w urządzeniach elektronicznych, każdy w swoim, utraciliśmy umiejętność rozmowy. W ramach projektu „Opowiedz, jak to było…” chcemy zachęcić młodych ludzi, by, wykorzystując możliwości, jakie dają nowe technologie, porozmawiali ze starszymi od siebie, wysłuchali i utrwalili ich wspomnienia. Zależy nam na historii osobistej, która najbardziej przemawia do słuchaczy i ma szansę skłonić ich do zainteresowania się „wielką historią”.

Podpowiadamy pytania, podsuwamy obrazy, które dotyczą rzeczy pozornie nieistotnych, ale ważnych z indywidualnego punktu widzenia. Widok tarczy szkolnej, ulubionej płyty, wymarzonego radiomagnetofon czy wspomnienie pierwszego buntu to sprawy, które świetnie ożywiają pamięć i mogą być początkiem wspaniałej opowieści, która w niejednym punkcie dotknie historii „oficjalnej”. Platforma internetowa www.opowiedzjaktobyło.pl umożliwia spisane opowieści rozmówcy oraz zilustrowanie jej fotografiami. Gdy autorzy uznają, że praca jest zakończona, można łatwo wygenerować plik PDF i wydrukować efekty w formie książki albo przedstawić, jako prezentację. Zachęcamy by zebrane materiały fotograficzne i dźwiękowe samodzielnie przechowywać  na własnych nośnikach – będą kiedyś wspaniałą pamiątka rodzinną. Zasady prowadzenia rozmów i przechowywania dokumentacji zostały świetnie omówione w „Elementarzu historii mówionej”, który można  i warto pobrać ze strony Narodowego Centrum Kultury ( https://www.nck.pl/upload/hisoria-mowiona-elementarz.pdf )

Zaproponowaliśmy dwa scenariusze rozmów, dostosowane do wieku prowadzącego wywiad. Osoby w wieku 11-13 lat rozpoczynają dopiero naukę historii i interesują je bardziej konkretne i bliskie kwestie niż te, o których mogą rozmawiać ich starsi koledzy. To dla nich przygotowaliśmy broszurę, która znajduje się w zakładce „do pobrania”. Młodzież w wieku 14-16 lat, po kilku latach nauki, rozumie proces historyczny i jest przygotowana, by pytać o rzeczy trudniejsze, dotyczące „wielkiej” historii. Łatwiej więc będzie jej poradzić sobie  z poszerzonym scenariuszem rozmów zaproponowanym na platformie.

Potencjalni rozmówcy, to ludzie, którzy dotknęli w jakiś sposób historii, a więc najczęściej mają powyżej 50 lat, pamiętają koniec PRL, narodziny Solidarności i wolne wybory. Starsi z nich sięgają pamięcią do okresu stalinowskiego i pierwszych lat powojennych. Niestety, pokolenie pamiętające odzyskanie niepodległości, okres międzywojenny i czasy II wojny światowej już odchodzi. Ale mamy nadzieję, że ich wspomnienia żyją w rodzinach i być może dzięki naszemu projektowi uda się je ocalić.

Nic tak nie rozbudza wyobraźni i zainteresowania przeszłością, jak rozmowa ze świadkami, którzy osobiście uczestniczyli w wydarzeniach historycznych. Najlepszy podręcznik, najmądrzejszy nauczyciel, najciekawsze muzeum schodzą na dalszy plan i bledną wobec wspomnień konkretnych ludzi, którzy na własne oczy widzieli i na własnej skórze odczuli wichry wielkiej i podmuchy małej historii. Magia historii mówionej polega na tym, że budzi miłość do przeszłości, że buduje międzypokoleniowe relacje, że nadaje historii ludzką twarz, czy raczej, ludzki głos. Taka rozmowa może być początkiem wspaniałej przygody z historią, która dzieje się tuż obok i dotyczy nas wszystkich.
/ dr Dobrochna Kałwa /

 

Jak rozmawiać z dorosłymi o przeszłości?

Nie zostawimy Cię bez pomocy. Na naszej platformie znajdziesz pytania, które ułatwią Ci rozmowę. Pod każdym jest miejsce na wpisanie odpowiedzi Twojego rozmówcy. Opowieść rozmówcy możesz , jak czynią to zawodowi dziennikarze,  sfilmować albo nagrać i po spisaniu, zachować na własnych nośnikach. Pamiętaj jednak, że rozmówca musi się na to zgodzić.

Rozmowa jest podzielona na 7 głównych tematów. Możesz rozmawiać o wszystkich albo tylko o niektórych. To Twoja rozmowa i Ty decydujesz. Jeśli jakieś pytanie Cię nie interesuje, możesz je pominąć. Zadawaj własne pytania. Na platformie znajdziesz miejsce na ich wpisanie. Twój rozmówca na pewno pamięta opowieści swoich rodziców i dziadków. Pytaj o nie. Poznasz rodzinne historie z początków XX wieku, a może nawet starsze.

Jeśli rozmówca odbiega od tematu, masz dwa wyjścia: a) delikatnie przypomnieć pytanie, b) słuchać. Jeśli wybierzesz słuchanie, nagraj albo zapisz opowieść rozmówcy. A potem wróć do zadanego wcześniej pytania.

Nie tylko słuchaj, ale też mów. Niech to będzie rozmowa, a nie monolog. Dopytuj, gdy czegoś nie rozumiesz, dopowiadaj, jeśli masz jakieś skojarzenia. Pamiętaj o kulturze rozmowy – nie przerywaj i nie wchodź rozmówcy w słowo.

Oglądajcie zdjęcia i rodzinne pamiątki, gdyż pomagają one przywołać wspomnienia. Dopytuj o każdy szczegół, które uznasz za ciekawy, dziewczynka z czarno-białego zdjęcia nie wyjaśni przecież, że była twoją prababcią. Skany  wybranych zdjęć i fotografie pamiątek wstaw na platformę.

Nie zdążysz zadać wszystkich pytań w ciągu jednej rozmowy. I bardzo dobrze! Spotkacie się jeszcze raz (albo dziesięć razy), żeby ją dokończyć.

Powodzenia!

Napisz własną historię!  Rozwiąż Quiz

 

Informacja dla dorosłych

Na platformie znajdują się pytania o Państwa historię osobistą i rodzinną, a także o subiektywne spojrzenie na historię Polski. Młody człowiek będzie zadawać te pytania i filmować, nagrywać lub notować Państwa odpowiedzi, tak by powstała prywatna opowieść o historii rodziny i historii Polski w XX wieku (a może nawet wcześniej).

Platforma jest więc narzędziem, które – mamy nadzieję – ułatwi dialog między pokoleniami i pomoże zainteresować młodzież przeszłością.

Nie uda się odpowiedzieć na wszystkie pytania podczas jednego spotkania – jest ich za dużo (rozmowa nie może też trwać zbyt długo). To dobrze; po pierwszym spotkaniu będą kolejne. A właśnie do tego dążymy – żeby młodzi ludzie rozmawiali ze starszymi.

 

 

Projekt dofinansowano ze środków Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA
na lata 2017-2022 w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.

 

 

 

Tekst: Tomasz Małkowski / Ilustracje: Arkadiusz Mayer-Gawron / Opracowanie graficzne: Dorota i Arkadiusz Mayer-Gawron / Redakcja: Elżbieta Perek / Opracowanie informatyczne: Mateusz Błach / Koncepcja projektu: Iwona Haberny / Realizacja: Fundacja Bookowy Dom